Στις 14 Δεκεμβρίου 1797 άνδρες των αυστριακών αρχών συλλαμβάνουν τον Ρήγα Βελεστινλή ή Φεραίο στην Τεργέστη μαζί με μικρό αριθμό συντρόφων του ανάμεσα στους οποίους βρίσκουμε και τον νεαρό τότε Χριστόφορο Περραιβό.
Ένας, κατά τους περισσότερους, εκ των προδρόμων της Επανάστασης του ’21 γεννήθηκε το 1757 στο Βελεστίνο της Θεσσαλίας. Το πραγματικό του όνομα εικάζεται ότι ήταν Αντώνιος Κυριαζής ή Κυρίτζης. Κατά μία άλλη εκδοχή δεν αποκλείεται το Ρήγας να ήταν πράγματι το μικρό του όνομα καθώς αυτή η ονοματοδοσία ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένη τότε στη Μαγνησία. Σε κάθε περίπτωση το Βελεστινλής ήταν το επίθετο που επέλεξε ο ίδιος ώστε να τονίζει την καταγωγή του. Αργότερα οι λόγιοι του 19ου αιώνα τον μετονόμασαν σε Φεραίο από την αρχαία ονομασία του Βελεστίνου, «Φεραί».
Ο Ρήγας προερχόταν από εύπορη οικογένεια και γι’ αυτό είχε την ευκαιρία να μορφωθεί. Μετά την ενηλικίωση του, στην επαύριο των Ορλοφικών (1769-1774), πήρε το δρόμο της ξενιτιάς. Μετά από σύντομη παραμονή στη Μονή Βατοπεδίου του Αγίου Όρους ο Ρήγας βρέθηκε στην Κωνσταντινούπολη όπου χρημάτισε γραμματέας του Αλέξανδρου Υψηλάντη, παππού των Υψηλάντηδων του ’21, και αργότερα στο Βουκουρέστι όπου προσέφερε γραμματειακές υπηρεσίες στον ηγεμόνα της Βλαχίας Νικόλαο Καρατζά. Στα 30 του καίτοι ήταν ήδη ευκατάστατος και τύγχανε του σεβασμού της τοπικής ελίτ, κάθε άλλο παρά αδιάφορος ήταν σε όσα συνέβαιναν στην εποχή του. Έτσι, όταν το 1790 βρέθηκε για 6 μήνες στη Βιέννη ως διερμηνέας και «γραμματικός» του Μέγα Σερδάρη του Βουκουρεστίου Χριστόδουλου Κιρλιάνου, αυτό που του κέντρισε το ενδιαφέρον στην πρωτεύουσα των Αψβούργων δεν ήταν άλλο από τα τυπογραφεία της.
Ο Ρήγας ζούσε σε μια Ευρώπη που τρανταζόταν συθέμελα από τις εξελίξεις στη Γαλλία. Αφουγκραζόμενος το πνεύμα τον καιρών νιώθει ως καθήκον του όχι απλά να αφοσιωθεί στον επαναστατικό σκοπό, αλλά και να αποκρυσταλλώσει ένα συγκεκριμένο όραμα. Με άλλα λόγια ο Ρήγας δεν έμεινε στο προφανές και στο πρωτεύον που ήταν η εκδίωξη των Οθωμανών, αλλά τόλμησε να περιγράψει αυτό που κατά τη γνώμη του όφειλε να διαδεχθεί το ‘ancien regime’. Συγκεκριμένα ο Ρήγας πίστευε στη δημιουργία ενός σύγχρονου δημοκρατικού πολυεθνικού κράτους στα Βαλκάνια όπου το ελληνικό στοιχείο θα είχε μείζονα ρόλο.
Ο Ρήγας όμως δεν θέλει να μείνει στη θεωρία και προσπαθεί ενεργά να διαδώσει τις επαναστατικές του ιδέες. Το 1796 γνωρίζεται με τον Χριστόφορο Περραιβό που τότε σπούδαζε Ιατρική στη Βιέννη και μαζί με άλλους συγκροτούν επαναστατική ομάδα. Το 1797 ο Ρήγας αποφασίζει να μεταβεί στην Ελλάδα και στο δρόμο για την πατρίδα επιδιώκει να συναντηθεί με τον Ναπολέοντα, που στο μεταξύ έχει καταλάβει τη Βενετία, ώστε να αποσπάσει τη στήριξη του.
Πριν όμως φύγει από τη Βιέννη ο Ρήγας έστειλε στην Τεργέστη στον έμπιστο σύντροφό του Αντώνη Κορωνιό τρία κιβώτια που περιείχαν προκηρύξεις. Καθώς όμως ο τελευταίος έλειπε στη Δαλματία για εμπορικές δουλειές, τα κιβώτια παρέλαβε ο συνεταίρος του Δημήτριος Οικονόμου, ο οποίος, αφού τα άνοιξε και είδε τι περιείχαν, ενημέρωσε πάραυτα την αυστριακή αστυνομία. Μοιραία, μόλις ο Ρήγας έφτασε στην Τεργέστη συνελήφθη αμέσως. Τις επόμενες μέρες συνελήφθησαν όλα τα μέλη του επαναστατικού του πυρήνα πράγμα που δείχνει ότι το όλο εγχείρημα ήταν πολύ πλημμελώς οργανωμένο.
Ο Ρήγας κρατήθηκε από τις αυστριακές αρχές μέχρι τον Μάιο του 1798 όποτε και παραδόθηκε με τους συντρόφους του στις οθωμανικές αρχές που τελικά τον εκτέλεσαν στις 24 Ιουνίου 1798. Από όλους τους συλληφθέντες ο μόνος που, μετά από σύντομη κράτηση, αφέθηκε ελεύθερος ήταν ο Χριστόφορος Περραιβός.
Το πώς ακριβώς έπεισε ο Περραιβός την αυστριακή αστυνομία ότι δεν είχε σχέση με το Ρήγα παραμένει άγνωστο. Αυτό που ξέρουμε με σιγουριά είναι πως ο Περραιβός δεν έμεινε αδρανής στα χρόνια που ήρθαν. Μετά από λίγο καιρό τον βρίσκουμε στο Σούλι την εποχή που κορυφώνεται η σύγκρουση με τον Αλή Πασά. Ενώ αργότερα γίνεται ένα από τα πιο δραστήρια και αποτελεσματικά μέλη της Φιλικής Εταιρείας. Και αυτό γιατί, μαθημένος όπως είναι από τις πρότερες αποτυχίες, έχει την προνοητικότητα να πάρει τις πρωτοβουλίες εκείνες που θα συνθέσουν δυνάμεις (βλ. Σύμφωνο Κιτριών) ώστε να ξεκινήσει η επανάσταση με επιτυχία τον Μάρτιο του 1821.
Σύνθεση προσωπογραφιών. Από αριστερά προς τα δεξιά: Χριστόφορος Περραιβός και Ρήγας Βελεστινλής, Ελαιογραφίες σε Μουσαμά από τον Διονύσιο Τσόκο, 1862. Αμφότερες βρίσκονται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.
Επιμέλεια
Δρ. Γιώργος Ρήγας, μέλος της Ερευνητικής Ομάδας «ΚΑΛΑΜΑΤΑ 1821 - Δρόμοι Ελευθερίας».
Commentaires